Op 25 juni 2019 bezocht ik de expo ‘Feast of Fools’ in het kasteel van Gaasbeek. Deze tijdelijke tentoonstelling belicht de figuur en het werk van Pieter Bruegel (ca. 1529 – 1569) zonder daadwerkelijk werken van de oude meester te tonen. Het gaat om werk van een aantal hedendaagse kunstenaars die zich door Bruegel laten inspireren of er mee in interactie gaan. Kortom, een 21ste -eeuwse kijk en een aanzet tot antwoord op de vraag ‘Wat kan Bruegel vandaag betekenen en hoe kunnen we ons, als publiek of kunstenaar, verhouden tot de oude meester?’
Er zijn drie componenten van dit event die met elkaar verknoopt zijn, en mijn bezoek meer dan geslaagd maken. Om te beginnen is er het kasteel en zijn historische waarde. Die historische context contrasteert mooi met de hedendaagse kunstwerken. En bovendien is er voor mensen met een visuele beperking een aangepaste rondleiding met audiogids uitgewerkt.
Het is inderdaad aangenaam toeven (en picknicken) in de tuinen en park van het kasteel. Het kasteel zelf ademt als het ware geschiedenis. De locatie gaat terug tot de 13de eeuw, en ooit was het in het bezit van de onfortuinlijke graaf van Egmont. Deze tijdgenoot van Pieter Bruegel werd in 1568 in het nabij gelegen Brussel terecht gesteld door de hertog van Alva.
Zoals hoger gezegd, bevindt er zich geen werk van Bruegel zelf in het kasteel maar gaat het om nieuw werk van een aantal Belgische en internationale kunstenaars zoals Dirk Braeckman, het duo Chisa & Tkacova en Ricardo Brey. Er wordt afgerekend met de mythe die in de 19de eeuw gecreëerd werd, waarbij Bruegel voor een romantische en nationalistische kar gespannen werd. Hoe idyllisch en paradijselijk was het leven op het Vlaamse platteland toch … Nee dus, de tijd van Bruegel was er één van oorlog, ziekten en existentiële twijfel. Wanneer is dat overigens anders geweest?
Niet enkel de beeldende kunsten zijn vertegenwoordigd. Er is ook muziek. Nieuw gecomponeerde in de geest van Bruegels tijd om elk thema van de expo in te leiden. Kan je horen en uitmaken welk muziekje bij welk thema past?
En er valt in bepaalde kamers van het kasteel muziek te horen van alle tijden: van Wannes Van de Velde, Jacques Brel, György Ligeti, … Het gaat om muziek die direct of indirect verwijst naar Pieter Bruegel. Net zoals de deelnemende beeldende kunstenaars hun project opgevat hebben: met werk dat expliciet of impliciet verwijst naar de oude meester rond wie er dit jaar naar aanleiding van de 450ste verjaardag van zijn overlijden zoveel te doen is.
Naast de beeldende kunst en de muziek, zijn ook de podiumkunsten in al hun glorie aanwezig, en dat is niet overdreven gezegd. ‘Feast of Food’ is een creatie van het spraakmakende Duitse theatercollectief Rimini Protokoll. Met behulp van virtual reality-brillen belandt de bezoeker van Gaasbeek in een reusachtig slachthuis in Beieren en de enorme plantages in Almeria. De actualiteit van de hedendaagse voedingsindustrie doet de bezoeker onvermijdelijk reflecteren over de artisanale aanpak van eten en drinken in de 16de eeuw, en hoe deze aanpak het oeuvre van Bruegel dan weer mee vorm en kleur gaf.
De aangepaste rondleiding met audiogids voor blinden en slechtzienden is een absolute meerwaarde. De betrokkenheid en behulpzaamheid van de medewerkers in het kasteel zijn navenant. Het kasteel wil tijdens zijn expo’s steeds meer inzetten op inclusie en expertise opbouwen op dat vlak. Wel, men is goed bezig … Zo goed zelfs, dat ik, wanneer ik als slechtziende bezoeker op het einde gepolst werd wat er verbeterd kan worden, het antwoord schuldig moest blijven.